Meedoen in een digitale wereld: motivatie ontrafeld

"Wat als onze maatschappij een bedrijf is en de 'digitale samenleving' een product? Hoe kunnen we dit product verkopen, zodat écht iedereen mee kan doen?", dat was de vraag die centraal stond in het onderzoek door New Future Lab en DigiHandig in opdracht van de Alliantie Digitaal Samenleven. "De digitale samenleving is een product met een hoge drempel."

‍

Download het volledige onderzoeksrapport (PDF)

‍

Op dit moment kan ongeveer 22 procent van de mensen níét meekomen in de digitale samenleving. Volgens het innovatie- en adoptiemodel van Rogers betekent dit dat de digitale samenleving zich in de laatste fase van adoptie bevindt, zie de afbeelding hieronder. De mensen die op dit moment nog niet meedoen bestaan uit de 'late meerderheid' en de 'achterblijvers'. Volgens Rogers worden deze groepen o.a. gekenmerkt door een hoge mate van scepsis over (de waarde van) de oplossing.

‍

Hoe bereik je deze groep? Door het creëren van vraag, want: "Scepsis bij potentiële afnemers neem je niet weg door harder te duwen. Als een deurverkoper die blijft doordrammen. Scepsis neem je weg door te inspireren. Door te prikkelen en te motiveren," zo is te lezen in het onderzoek.

‍

'Drammen' is volgens de onderzoekers nu wel wat er voornamelijk gebeurd. Externe factoren, zoals digitale systemen, zetten mensen onder druk om online deel te nemen aan de digitale samenleving. Mensen móéten mee. Als het AIDA(S)-model - zie hieronder - wordt geplot op de digitale samenleving, wordt snel duidelijk dat de genoemde doelgroepen in één keer de stap moeten maken van 'attention' naar 'action'. En waar 'moeten' speelt, staat 'willen' al snel onder druk. Er valt nog veel te halen in de 'satisfaction'-fase. Het 'verleiden' van de gebruiker.

‍

Het is daarom belangrijk dat er geen fasen worden overgeslagen uit het AIDAS-model, zodat de gebruiker met een intrinsieke motivatie arriveert in de “action”fase.

‍

"We zeggen nu tegen mensen: weet je niet hoe je DigiD moet gebruiken? Ga maar een training volgen van 10 uur. Daar gaat het mis. Waarom zou je tijd en energie willen investeren in een product dat je frustreert?", vertelt Kristel Thieme, mede-oprichter van New Future Lab en DigiHandig.

‍

"Ik vergelijk het ook weleens met pottenbakken. Als iemand mij zou verplichten om een vierwekelijkse cursus pottenbakken te volgen, zou ik zeggen: nee, bedankt", aldus Kristel. "Dit is anders als iemand me eerst de toegevoegde waarde van pottenbakken laat zien. Bijvoorbeeld dat ik mijn eigen vazen kan maken. Een onmisbaar ingrediënt voor het gebruik van een product is motivatie. Voor een product als de digitale samenleving is dit niet anders."

‍

Prikkelen en motiveren

Opiniemakers zijn volgens het onderzoek één van de sleutels tot het creëren van motivatie. Dat zijn mensen die de maatschappelijke meningsvorming actief beïnvloeden, zowel positief als negatief. Zeker in het geval van een product als de digitale samenleving, is het belangrijk dat deze opiniemakers dichtbij - en beter nog middenin - de doelgroep staan.

‍

Een voorbeeld van een opiniemaker behorende bij de late meerderheid is Kees ‘t Hart. Binnen eigen kringen en recent ook in de stadskrant Delft op Zondag vertelt de heer ‘t Hart een openhartig verhaal over zijn relatie met de smartphone. Het eerlijke verhaal: met ups én downs. Als onderdeel van de late meerderheid is het verhaal van Kees geloofwaardig voor andere mensen in de laatste adoptiefasen.

‍

"Ik zeg altijd: zolang er geen rook uitkomt, is er niks aan de hand."

― Kees 't Hart, 77 jaar

‍

Kees: "In het begin kon ik niet overweg met dat ‘kreng’, maar uiteindelijk kwam ik er wel uit. Het is in het begin even doorbijten, maar je moet doorzetten en je niet laten kisten. Ik zeg altijd: zolang er geen rook uitkomt, is er niks aan de hand.”

‍

Vindplaatsen

Een andere belangrijke vraag die in het onderzoek centraal stond, was: waar vind je de 'late meerderheid' en 'achterblijvers'? En misschien nog wel belangrijker: wat is een passend aanbod? Want: vinden is één, maar daarmee bereik je nog niets.

‍

"Bij het onderzoek werden iets meer dan 50 verschillende organisaties benaderd om een activiteit te organiseren rondom de digitale wereld. Er was contact met kerkgemeenschappen, zorginstellingen, supermarkten, musea, bibliotheken, wijkcentra en buurthuizen, welzijnsorganisaties, en sport- en gezelligheidsclubs. Dit contact leidde tot de organisatie van 9 activiteiten in de december 2022 met een totaal bereik van 94 mensen", zo is te lezen in het onderzoek.

‍

Het grootste succes was de DigiBingo - een idee van opiniemaker Kees van 't Hart. Onder het genot van 'een advocaatje' werd in het buurthuis tijdens de wekelijkse bingo een bingokaart met een digitaal tintje gedeeld. Bij deze gezellige bingo kruis je niet alleen getallen weg, maar ook enkele plaatjes (apps en iconen) die je tegenkomt op een smartphone. Daarmee is het voor 75% een normale bingo en voor 25% een kennismaking met de digitale wereld. Als er een plaatje wordt afgestreept, gaat een begeleider ook een kort gesprek aan over wat het plaatje betekent.

‍

"Onder het genot van 'een advocaatje' werd in het buurthuis tijdens de wekelijkse bingo een bingokaart met een digitaal tintje gedeeld. "

‍

Er ligt dan ook een grote kans om vindplaatsen te ondersteunen met activiteiten waarin plezier op nummer 1 staat en kennismaking met de digitale wereld op nummer 2. Dit draagt bij aan intrinsieke motivatie van hulpvragers. Kristel: "Houd de introductie met de digitale wereld menselijk. Een mens is veel meer dan zijn deelname aan de digitale samenleving. Neem de tijd voor elkaar en besef dat je ook onwijs veel van de ander kan leren. Gelijkwaardigheid staat voorop. De betrokkenheid en kennis van Kees is cruciaal geweest voor het succes en de opgedane inzichten van dit onderzoek."

‍

Meer lezen?

Dit onderzoek werd uitgevoerd door New Future Lab en DigiHandig in opdracht van de Alliantie Digitaal Samenleven. Het artikel deelt de resultaten en inzichten van een onderzoeksstudie uitgevoerd in november 2022 tot en met januari 2023.

‍

Download het volledige onderzoeksrapport (PDF)